Việt Nam hiện đang sở hữu khoảng 40.000 di tích, từ các di tích quốc gia đặc biệt đến di sản văn hóa phi vật thể. Trong số đó, có 8 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận, làm tăng giá trị lịch sử và văn hóa của đất nước. Tuy nhiên, để bảo tồn và phát huy giá trị này đòi hỏi những biện pháp chặt chẽ và nguồn lực đủ mạnh mẽ.
Theo số liệu từ Cục Di sản văn hóa thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hiện nay, có khoảng 40.000 di tích phân bố trên khắp cả nước, đã được kiểm kê và lập danh mục theo quy định của Luật Di sản văn hóa.
Trong số này, có 8 di sản được UNESCO công nhận, 128 di tích quốc gia đặc biệt, 3.614 di tích quốc gia, và hơn 10.000 di tích cấp tỉnh. Bên cạnh đó, có khoảng 70.000 di sản văn hóa phi vật thể, với 498 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, 15 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh, và 9 di sản tư liệu.
Những con số này không chỉ phản ánh bề dày lịch sử văn hóa của Việt Nam mà còn là nguồn lực tiềm năng quan trọng. Di sản không chỉ là di tích độc đáo mà còn là nguồn động viên mạnh mẽ cho phát triển kinh tế-xã hội. Nhiều di sản đã trở thành điểm đến du lịch, mang lại doanh thu khổng lồ và tạo sinh kế cho cộng đồng.
Tính đến năm 2019, trước thời kỳ dịch COVID-19, chỉ riêng 8 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới tại Việt Nam đã thu hút hơn 21,3 triệu lượt du khách, mang lại doanh thu từ vé tham quan và phí dịch vụ trực tiếp khoảng 3.123 tỉ đồng. Điều này là minh chứng rõ ràng cho sức hút lớn của di sản và vai trò quan trọng của chúng trong phát triển du lịch.
Tuy nhiên, để bảo tồn di sản một cách bền vững, cần có sự hài hòa giữa việc khai thác và bảo tồn. Nếu không, có nguy cơ di sản sẽ bị hư hại hoặc biến mất. Trong bối cảnh này, các biện pháp để tăng cường nguồn lực cho công tác bảo tồn di sản trở nên cấp thiết.
Bài toán về nguồn lực cho công tác bảo tồn di sản là một thách thức lớn, và để giải quyết nó, việc thành lập một Quỹ Bảo Tồn Di Sản Văn Hóa Việt Nam là một bước tiến quan trọng. Theo Điều 131 của Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), Quỹ Bảo Tồn Di Sản Văn Hóa Việt Nam được thành lập để huy động nguồn lực cho việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Quỹ sẽ được quản lý bởi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và được sử dụng cho nhiều mục đích như tu bổ di tích, sưu tầm hiện vật, hồi hương di sản, và mua các hiện vật, cổ vật có giá trị đặc biệt. Qua Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, ngân sách nhà nước hằng năm đều được gửi đến mục tiêu bảo tồn và chống xuống cấp di tích. Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, nguồn kinh phí hiện vẫn còn rất thấp so với nhu cầu thực tế.
Để Quỹ bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam có thể hoạt động hiệu quả, bền vững, điều quan trọng là cần có những cơ chế, chính sách song hành như tôn vinh, khen thưởng, ưu đãi… để khuyến khích, thu hút các cá nhân, tổ chức cùng đóng góp, tham gia vào công tác bảo vệ, phát huy giá trị di sản.
Việc tổ chức, quản lý, điều hành, phân phối quỹ cần được cụ thể hóa bằng những quy định chi tiết nhằm bảo đảm tính minh bạch, công bằng, khách quan, giúp tạo niềm tin cho các nhà đầu tư và cộng đồng, tạo hành lang pháp lý giúp huy động hiệu quả sự chung tay của cộng đồng vì mục tiêu bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa đất nước.
Quỹ Bảo Tồn Di Sản Văn Hóa Việt Nam là một công cụ quan trọng giúp nâng cao ý thức và trách nhiệm của xã hội trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Điều quan trọng là giữ cho quỹ này hoạt động theo cách minh bạch, công bằng, và hiệu quả, để tạo ra một sức mạnh đoàn kết của cộng đồng và nguồn lực đa dạng, đồng lòng gìn giữ và phát triển nguồn di sản vô giá của đất nước.
