Đồng bào dân tộc Nùng, đến từ tỉnh Bắc Kạn, đã tổ chức một buổi tái hiện lễ Cấp sắc Pụt, mang đến một trải nghiệm văn hóa độc đáo và sâu sắc.
Lễ Cấp sắc không chỉ là nghi lễ tâm linh quan trọng mà còn là biểu tượng của sự bền vững và giữ gìn bản sắc văn hóa của các dân tộc miền núi phía Bắc, như Tày, Nùng, Dao, Thái...
Trong số đó, cộng đồng dân tộc Nùng tại xã Xuân Dương, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn, đã thành công trong việc duy trì và phát triển lễ cấp sắc, thể hiện sự kiêu hãnh và tình yêu thủy chung đối với di sản văn hóa.
Trải qua những biến cố lịch sử và giao thoa văn hóa, lễ Cấp sắc Pụt của cộng đồng Nùng ở Xuân Dương vẫn giữ được đặc trưng riêng biệt. Nghi lễ này không chỉ là dịp để thể hiện lòng kính trọng với các tổ tiên mà còn là cơ hội để cộng đồng hiện tại kết nối với nguồn cội lịch sử, học hỏi và lưu giữ những giá trị truyền thống.
Đây là một thủ tục công nhận sự trưởng thành của người nam giới ở cộng đồng đó có đủ điều kiện để tham gia thực hành các nghi lễ tín ngưỡng theo phong tục. Đối với dân tộc Nùng, lễ cấp sắc là một sinh hoạt không chỉ đối với riêng gia đình tổ chức mà còn là dịp vui chung của cộng đồng.
Lễ Cấp sắc là một thủ tục bắt buộc đối với mọi đối tượng muốn làm nghề cúng bái. lễ Cấp sắc Pụt (lẩu Pụt) là tổng hợp bao gồm nhiều nghi lễ cúng tổ tiên, nghi lễ giải xung giải hạn… và được thực hiện dưới sự tham gia của các lực lượng Tào và Pụt, Mo. Mục đích của việc thực hiện các nghi lễ này là tống tiễn những cái xấu đi, đón cái tốt đẹp đến nhằm làm phong quang thanh thản cửa nhà của người được cấp sắc.
Một nghi lễ không đơn giản của người Nùng
Lễ vật được sử dụng trong nghi lễ bao gồm dê, lợn, gà, vòng giải hạn, vải đỏ, hương, gạo tẻ, rượu, nón, bánh dày, giấy màu các loại, và vải trắng. Mỗi loại vật phẩm đều mang ý nghĩa riêng, đóng góp vào không khí trang trọng và tôn nghiêm của nghi lễ.
Đặc biệt, lễ Cấp sắc Pụt đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa thầy Tào, thầy Pụt, và thầy Mo. Cụ thể, có sự phân công rõ ràng giữa thầy Tào và thầy Pụt trong vai trò chủ trì chính. Thầy Pụt cả là người chịu trách nhiệm chủ động trong lễ, cũng như là người bảo trợ nghề nghiệp cho người nhận được cấp sắc trong ngày quan trọng đó.
Gia đình người nhận cấp sắc cũng đóng một vai trò quan trọng, thể hiện sự kính trọng và lòng biết ơn. Họ mời gọi thầy Pụt cả và thầy Tào cả, cũng như thầy mo và các thầy Tào khác để tham gia vào lễ Cấp sắc Pụt. Đồng thời, họ cũng phải chuẩn bị các lễ vật và hỗ trợ công việc tổ chức cho thầy Pụt và thầy Tào.
Sự phối hợp chặt chẽ này không chỉ tạo ra một không khí linh thiêng và trang trọng trong lễ Cấp sắc Pụt mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết trong cộng đồng. Đây không chỉ là một sự kiện tôn giáo mà còn là dịp để cả cộng đồng kết nối và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.
Để tiến hành lễ Cấp sắc Pụt, phải trải qua nhiều bước với nội dung là báo cáo với tổ tiên gia chủ, báo các vị thánh, quan chức nhà trời về một việc lớn của gia đình. Thầy Pụt mở đường lên trời để đón tổ sư, tổ tiên gia chủ xuống dự lễ, cúng giải xung, giải hạn cho gia chủ, gồm các lễ nhỏ sau: Báo tổ tiên, báo Ngọc Hoàng, dâng lễ, dâng hương.
Trong ngày thứ hai, lễ Cấp sắc Pụt chính thức sẽ diễn ra. Thầy Tào và thầy Pụt, thầy Mo cùng phối hợp thực hiện gồm các lễ nhỏ như lễ sinh ra con hương, lễ quá hồng, lễ cấp đồ nghề cho đệ tử, lễ đọc sắc phong, giải hạn, khao quân, tiễn thánh.
Theo quan niệm của người Nùng, những người làm nghề Pụt là làm việc âm, do đó để lấy được lòng tin của cộng đồng, trước tiên họ phải làm thủ tục thụ nghề, mục đích là lấy chứng chỉ của Ngọc Hoàng, nhận binh mã, mũ áo, phẩm hàm để chính thức vào đội ngũ quan chức nhà trời. Điều này giúp họ chính thức trở thành một trong đội ngũ quan chức nhà trời, thực hiện nhiệm vụ cứu nhân độ thế.
Quan niệm của người Nùng về công việc làm nghề Pụt được thể hiện qua việc này. Vì họ coi nghề làm Pụt là một công việc âm, nên thủ tục này trước lễ cấp sắc đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng lòng tin từ cộng đồng.
Một tháng trước đó, người được cấp sắc phải tuân theo nhiều quy tắc và chuẩn bị nhiều đồ lễ, thực phẩm. Không chỉ có người trong gia đình, mà hai bên nội ngoại, con cháu trong dòng họ cũng cùng giúp sức để cùng thực hiện các phần việc trong nghi lễ. Ngoài số lượng thực phẩm, bánh trái, đồ lễ mang đến thì người thân hai bên gia đình còn giúp nhau phục vụ cho nghi lễ được trọn vẹn.
