Một số thành tựu đã đạt được
Theo bà Lê Thị Thu Hằng - Thứ trưởng Ngoại giao và Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, trong tổng số gần 6 triệu người Việt Nam ở nước ngoài hiện nay, có khoảng 10% sở hữu trình độ đại học trở lên, tức là khoảng 600.000 người.
Trong số này, có trí thức từ trong nước đi nước ngoài học tập và làm việc, cũng như con em của người Việt ở nước ngoài. Bà nhấn mạnh, đó là một lực lượng quan trọng, đặc biệt là trong những lĩnh vực mũi nhọn như điện tử, sinh học, vật liệu mới, năng lượng mới, tin học, hàng không, vũ trụ và nhiều lĩnh vực khác.
Trí thức kiều bào đã và đang đóng góp quan trọng trong việc chuyển giao kiến thức, tiến bộ khoa học kỹ thuật và huy động nguồn lực quốc tế vào Việt Nam. Bà cũng chia sẻ rằng, trong những năm gần đây, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài đã tăng cường kết nối trên phạm vi khu vực và toàn cầu, tạo ra các cơ chế làm việc và hợp tác linh hoạt cho các chuyên gia tham gia vào các dự án và chương trình quốc gia.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, đội ngũ trí thức người Việt Nam ở nước ngoài đang và sẽ tiếp tục gia tăng về số lượng, đa dạng hơn về lĩnh vực và ngày càng khẳng định được chỗ đứng, vị thế trong môi trường tri thức toàn cầu. Thế hệ trẻ với tư duy sáng tạo đang thay thế dần lớp người lớn tuổi, là động lực to lớn đóng góp cho nước sở tại và nước nhà.
Với số lượng đông đảo, làm việc ở nhiều nước có trình độ cao về khoa học công nghệ và kinh tế, được đào tạo trong môi trường phát triển, cạnh tranh, thông tin cập nhật, chuyên gia, trí thức kiều bào là vốn quý. Trong bối cảnh khoa học công nghệ, trí tuệ ngày càng đóng vai trò then chốt đối với phát triển và sức mạnh của mỗi quốc gia, việc huy động tốt nguồn lực tri thức của người Việt Nam ở nước ngoài sẽ góp phần giúp đất nước phát triển, đặc biệt trên các mặt khoa học và công nghệ, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
Bà Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc huy động nguồn lực tri thức của người Việt Nam ở nước ngoài trong bối cảnh khoa học công nghệ và trí tuệ ngày càng đóng vai trò then chốt đối với phát triển và sức mạnh của mỗi quốc gia.
Câu chuyện về một số thành tựu đã đạt được cũng được bà chia sẻ. Đã có nhiều hội nghị, hội thảo và sự kiện kết nối nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài, giúp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và tạo cơ hội cho các chuyên gia, trí thức, doanh nhân kiều bào khi họ quay về đất nước.
Tuy nhiên, bà Lê Thị Thu Hằng cũng thừa nhận, công tác huy động nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài còn nhiều điểm hạn chế. Có những nơi, thủ tục hành chính vẫn còn rườm rà và phiền nhiễu, ảnh hưởng đến sự nhiệt tình đóng góp của kiều bào cho đất nước. Nhiều kiều bào còn băn khoăn và nghi ngại về đầu tư, làm việc lâu dài ở Việt Nam.
Chiến lược trong tương lai
Về chiến lược trong tương lai, bà Lê Thị Thu Hằng đề xuất một số biện pháp như hoàn thiện và nâng cao chất lượng triển khai cơ chế, chính sách về thu hút, tuyển chọn và trọng dụng trí thức, chuyên gia kiều bào.
Thứ nhất, cần tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất lượng, hiệu quả triển khai cơ chế, chính sách về thu hút, tuyển chọn, trọng dụng trí thức, chuyên gia kiều bào. Theo đó, cần rà soát và có hướng dẫn cụ thể để tháo gỡ những vướng mắc trong việc triển khai các quy định về khuyến khích người Việt Nam ở nước ngoài tham gia các hoạt động trên mọi lĩnh vực tại Việt Nam, đặc biệt là các lĩnh vực cần ưu tiên đặc biệt cho phát triển như khoa học và công nghệ; đơn giản hóa thủ tục hành chính, mạnh dạn trao quyền, mở rộng phân cấp và tăng tính tự chủ cho các bộ, ngành, địa phương, các đơn vị cơ sở... có nhu cầu sử dụng chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc.
Thứ hai, cần chú trọng tạo dựng môi trường làm việc, nghiên cứu khoa học thực sự chuyên nghiệp, hiện đại, ngang tầm, để từ đó chiêu mộ những nhân tài, chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc lâu dài, góp phần nâng cao năng lực nội sinh về khoa học, công nghệ của đất nước; có chiến lược đầu tư cho một số trung tâm trong các lĩnh vực ưu tiên, với vai trò là đầu mối kết nối với các trung tâm nghiên cứu xuất sắc trên thế giới và là đầu tàu nhằm cải tiến nền khoa học công nghệ nước nhà.
Thứ ba, mỗi địa phương, bộ, ngành cần dựa trên đặc điểm và nhu cầu thực tiễn để xây dựng những chiến lược và chính sách linh hoạt nhằm trọng dụng nguồn nhân lực tài năng phù hợp; có chính sách sử dụng hiệu quả những lao động có kỹ năng, tay nghề được tu nghiệp tại các nước phát triển; mạnh dạn tin dùng và tạo cơ hội cho các tài năng trẻ, sinh viên tốt nghiệp xuất sắc từ các nước trở về.
Ngoài ra, cần đầu tư nguồn lực tài chính cho việc xây dựng và triển khai các kế hoạch, đề án phục vụ thu hút nguồn lực kiều bào gồm: xây dựng cơ sở dữ liệu về chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài; hỗ trợ cho các chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài về nước làm việc; thành lập một số trung tâm xuất sắc theo chuẩn mực quốc tế; cung cấp cho vay tín dụng ưu đãi khi kiều bào thành lập doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.
